Blóðmerahald og ábyrgð í ræktun

Mikil umræða hefur verið um blóðmerahald á undanförnum árum og hvort það sé ill meðferð á dýrum. Sú gagnrýni á vissulega rétt á sér í sumum tilvikum. En ef ræða á dýravelferð af alvöru, verður líka að horfa á heildarmyndina. Er ekki líka hægt að segja að það sé ómannúðlegt að halda dýr á húsi, allt árið um kring?

Ill meðferð dýra er ekki bundin við eina aðferð heldur viðhorf og framkvæmd, sama hvort dýrin eru nýtt til afurðaframleiðslu eða sem áhugamál. Það sem skiptir máli er hvernig aðbúnaður, meðferð og ábyrgð er háttað.

Blóðmerahald hluti af landbúnaði

Blóðmerahald er hluti af stærra samhengi búfjárhalds og kjötræktar. Í þessu tilviki er blóðið nýtt til framleiðslu hormónsins PMSG (e. equine chorionic gonadotropin), sem er notað til að auka frjósemi gylta í svínarækt erlendis. Það er engum blöðum um að fletta að framkvæmdin er umdeild, hér er um að ræða iðnað sem þjónar alþjóðlegum markaði sem þarf að viðurkenna, sama hvert siðferðismatið er.

En það sem við verðum að ræða af meiri alvöru er hvernig þessu er háttað hér á landi. Hver ber ábyrgð, hver tekur áhættuna og hver hagnast?

Blóðtökur standa í tvo mánuði

Blóðtaka fer að jafnaði fram tvisvar til átta sinnum á tveggja mánaða tímabili samkvæmt upplýsingum frá Matvælastofnun. Þetta er stíft inngrip á stuttum tíma. Ef ekki er rétt að staðið, getur það valdið líkamlegri og andlegri vanlíðan hjá hryssum. Hér skiptir því öllu máli hvernig aðbúnaður og meðferð er háttað.

Það á að vera sjálfsagt að hryssur sem notaðar eru til blóðgjafar fái ekki aðeins gras að bíta heldur viðeigandi fóðurbæti eftir blóðtöku. Líkt og þegar fólk fer í blóðbankann, þar er boðin hressing og hvíld, og ætti að sýna hryssunum sömu virðingu. Það sem vantar er kerfi sem tryggir bændum sanngjarnt verð fyrir blóðið, að þeir geti haft góða aðstöðu og sinnt dýrunum af virðingu.

Gróðinn á einn stað

Rekstrarformið sjálft er einnig umhugsunarvert. Fyrirtækið Ísteka, sem safnar og selur blóð, rekur einnig sín eigin blóðmerastóð. Það situr báðum megin borðsins, annars vegar sem kaupandi blóðs frá bændum og hins vegar sem samkeppnisaðili þeirra. Þetta er eins óheilbrigt og hægt er.

Á sama tíma og Ísteka hefur tilkynnt um tug- og jafnvel hundruð milljóna króna hagnað (t.d. 324 milljónir króna árið 2022, samkvæmt ársreikningi þeirra), á meðan bændur fá greitt innan við 20.000 krónur á hryssu fyrir tímabilið. Þegar kostnaður við fóðrun, aðhlynningu og aðstöðu er dreginn frá, stendur bóndinn vart eftir með laun fyrir vinnu sína, þetta er ekkert annað en arðrán.

Allt blóð sem er flutt út skilar sér í gjaldeyristekjum inn í landið, ekki má gera lítið úr því.

Ef bændum væri tryggt réttmætt verð fyrir blóð gætu þeir sinnt dýrunum betur, hugað að aðbúnaði þeirra af alvöru og sinnt búskapnum af fagmennsku. Í staðinn neyðast þeir til að gera sem minnst fyrir sem mest, sem bitnar á hryssunum.

Ábyrg skráning í ræktunarkerfið

Þeir sem styðja blóðmerahald benda oft á að hryssurnar hafi þá tilgang, án þess yrðu þær sendar í sláturhús. En það þýðir ekki að slíkar hryssur eigi sjálfkrafa erindi inn í ræktun íslenska hestsins. Þvert á móti. Ef hryssur eru seldar í blóðmerahald og koma úr viðurkenndri ræktun, þarf að liggja skýrt fyrir að þær hafi verið metnar sem ónothæfar í ræktun af ræktanda, t.d. vegna skapgerðar, líkamsbyggingar eða erfðagalla.

Það ætti því að vera skráð í WorldFeng að hryssa sé nýtt til blóðmerahalds. Slík skráning ætti jafnframt að útiloka að hægt sé að rækta undan henni. Með því væri hægt að verja stofninn fyrir tilviljanakenndri útþynningu og styrkja ræktuna á reið- og keppnishestum.

Ógn við ræktun og orðspor íslenska hestsins

Á sama tíma hafa þeir sem stunda hrossarækt varið áratugum í að byggja upp vandaðar línur, greiða fyrir stóðhesta, skrá ættir og huga að andlegum og líkamlegum eiginleikum hrossanna. Ef folöld undan blóðmerum fara síðan á markað sem reiðhestar og jafnvel erlendis getur það orðið til þess að grafa undan orðspori og ræktun íslenska hestsins.

Íslenski reiðhesturinn hefur skapað sér sérstöðu og er eftirsóttur víða um heim. Ef hryssa sem ekki er hluti af vandaðri ræktun, (með genagalla) kemur með afkvæmi sem rata inn á sama markað getur það haft verulega áhrif á trúverðuleika íslenska hestsins til útflutnings.

Þetta kallar á skýrar reglur

Setja þarf skýrar reglur um meðferð og skráningu blóðmera, að afurðir þeirra falli aðeins til kjötræktunar. Að folöld blóðmera eigi aldrei að fara inn í ræktun eða séu seld sem reiðhestar. Hér er ekki aðeins verið að hugsa um rétt bænda, heldur einnig heiðarleika í garð kaupandans; að hann sé ekki að kaupa gallaða vöru sem gæti haft áhrif á gæðastaðal íslenska reið- og keppnishestsins.

Þetta er hjartans mál fyrir þá sem rækta íslenska hestinn af ástríðu, fagmennsku og virðingu. Dýravelferð og fagleg ræktun eru ekki andstæður, heldur samverkandi þættir í búskap.

Þetta er ekki deiluefni milli ólíkra búskaparforma, þetta er spurning um fagmennsku, sanngirni og ábyrgð.